Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Карапаш ял тӑрӑхне кӗрекен Кечкей ялӗнче «Чӑваш ҫӗрӗн эрешӗсем» ятпа историлле юмах-халапсен сехечӗ иртнӗ. Е.В. Павлова библиотекарь вулавӑша пухӑннӑ ачасене «Чӑваш ҫӗрӗн эрешӗсем» кӗнекепе паллаштарнӑ. Вӗсене вӑл тӑван халӑхӑмӑр тӑхӑннӑ ҫи-пуҫа, капӑрланмаллисене кӑтартнӑ. Ачасене вӑл авалтан пыракан йӑла-йӗркепе ҫыхӑнӑва кӑтартас тенӗ. Лешсем вара чӑннипех те кӑсӑкланса кайнӑ: хӑшӗсен вӗсене, калӑпӑр, пуҫа ҫыхмаллисене, хушпу-тухьяна — туянас е тӑвас килсе кайнӑ тесе пӗлтерет Карапаш ял тӑрӑхӗ.
«Ӑрусен ҫыхӑнӗвӗ» ятпа ҫӗршывра конкурс ирттересси ырӑ йӑлана кӗнӗ теме юрать. Кӑҫал та йӗркеленӗ ӑна. Хальхинче — тӑваттӑмӗш хут. Унта Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи пенсионерсен районти канашӗн председателӗ Р.Н. Ракова та хутшӑннӑ.
Мускаври мероприятие кайма тивӗҫиччен вӑл тӗрлӗ номинаципе виҫӗ ӗҫ тӑратнӑ: «Ӗмӗр пурӑн, ӗмӗр вӗрен», «Ватлӑх мана килте тӗл пулаймӗ», «Сывӑ ӳт-пӳре — сывӑ чун хавалӗ». Раҫҫейӗпе 270 проект пухӑннӑ. Вӗсенчен 50-шне суйласа илсе жюри интернет-сасӑлава кӑларнӑ. Ҫавӑн вӑхӑтӗнче Р.Н. Ракова ӗҫӗсем 5,3 тата 1-мӗш вырӑнсене тухнӑ. Иккӗмӗш турӑн хаклавҫисем чи лайӑх 20 проекта суйласа илнӗ. Маларах асӑннӑ «Ӗмӗр пурӑн, ӗмӗр вӗрен» проект «Вӗренӳ программи» номинацире виҫҫӗмӗш вырӑн йышӑннӑ. Юпан 30-мӗшӗнче ҫӗнтерӳҫӗсене савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура чысланӑ.
Иртнӗ шӑматкун Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Кӗчкей ял клубӗнче паллӑ чӑваш юрӑҫин тата халӑх пултаурлӑхне пухнӑ Вдовина Ираида Григорьевнӑн 100 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗҫ. Ҫак ялта вӑл шӑп та лӑп 1913 ҫулхи юпан 19-мӗшӗнче ҫуралнӑ.
Паллӑ юрӑҫа аса илме ҫак кун Кӗчкей ял клубне районти тӗрлӗ тӑрӑхри пултарулӑх ушкӑнӗсем пухӑннӑ — Кайри Шӗнерпуҫ, Макаҫкасси, Урхас Кушкӑ, Сӗнтӗрпуҫ, Ӗсмел культура ҫурчӗсенчисем, Астакасси ял вулавӑшӗнчен, Ҫичӗпӳрт ял клубӗ ҫумӗнчи «Кунер» фольклор ушкӑнӗнчисем тата ыттисем пулчӗҫ. Т.М. Чернышева тата Р.И. Васильева шӑрантарнӑ юрӑсем итлекенсен кӑмӑлне уйрӑмах тыткӑнларӗҫ — паллӑ юрӑҫпа пӗр тӑрахра ӳссе ҫитӗнни те туйӑнчӗ пуль.
Шкул тулашӗнчи ӗҫпе тӑрӑшакан «Эткер» центрӗ Пӗтӗм Раҫҫейри таврапӗлӳҫӗсен вулавӗн ҫамрӑк турисчӗсен — краеведсен республикӑри куҫӑнсӑр тапхӑрне ирттернӗ. Конкурса Улатӑр, Элӗк, Вӑрнар, Канаш, Красноармейски, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Вӑрмар, Шӑмӑршӑ, Етӗрне тата Тӑвай районӗсенчи, ҫавӑн пекех Ҫӗнӗ Шупашкарпа Шупашкар хулисенчи ачасем 29 ӗҫ тӑратнӑ.
Конкурса ҫитернӗ материалсене ултӑ номинаципе хакланӑ. Вӗсене «Ентешсем», «Тӑван тӑрӑхӑн летопиҫӗ», «Ҫар историйӗ», «Литература краеведенийӗ», «Педагогика тата краеведени», «Этнографи» ят панӑ. «Ҫар историйӗнче» Сӗнтӗрвӑрринчи пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулта вӗренекен Ярослав Пласкин ҫӗнтерни пирки пӗлтерет Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн официаллӑ сайчӗ.
«Ҫӗрулми пуҫтарма кайма тухрӑмӑр та», — тесе шӑнкӑравларӗ Каҫал тӑрӑхӗнче отпускри пӗлӗшӗм. Чӑн та, хальхи вӑхӑтра хуҫалӑхсенче ҫӗрулми кӑларас ӗҫ пырать. Юпа уйӑхӗн ҫуррине ҫывхаратпӑр та, «иккӗмӗш ҫӑкӑр» ҫинче паян кун та тар тӑкнине илтсен тӗлӗнмелле пек те тейӗн. Анчах, мӗн тӑвӑн, кӑҫал ҫанталӑкӗ ӗҫлеме май памарӗ те ҫак кунсенчи уяр кунсемпе усӑ курса юласшӑн.
Усӑ курма терӗмӗр те, чӑн та, пурин вӑйӗпе те усӑ курма тӑрӑшаҫҫӗ. Аслӑ классенче вӗренекенсене те, хысна тытӑмӗнче тӑрӑшакансене те паян хирте курма пулать. Вӗсем кӑна-и — республикӑн Ял хуҫалӑх министерствин специалисчӗсем те Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи пӗр хуҫалӑха кайса кишӗр кӑларса пулӑшнӑччӗ.
Комсомольскинче кӑна мар, ытти районта та уя тӗрлӗ ҫӗрте тӑрӑшакансене кӑларнӑ. Ҫӗмӗрле, Пӑрачкав, Улатӑр тӑрӑхӗсенче те ҫавӑн пекех. Юпан 11-мӗшӗнче вӑл енчи ӗҫ-пуҫпа паллашма Чӑваш Енри Гостехнадзорӑн пуҫлӑхӗ Владимир Дмитриев тухса кайнӑ. Сӑмах май, район администрацийӗсенче, ял тӑрӑхӗсенче, социаллӑ учрежденисенче тата ытти сферӑра тӑрӑшакансемпе пӗрлех Гостехнадзор инспекторӗсем те хирте ӗҫленӗ.
«Кӗтме пӗлекенсем — тӗлейлӗ», — текен каларӑш ваттисем ахальтен мар каланине Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Кукашни ялӑн ҫыннисем лайӑхах пӗлсе тӑраҫҫӗ. Нумай ҫул хушши вӗсем культура ҫуртне хута ярас куна кӗтсе пурӑннӑ. Ара ял халӑхне ӗҫсем вӗҫленнӗ хыҫҫӑн канмалли вырӑн та кирлӗ ӗнтӗ.
2013 ҫулта вара ӗмӗтленни пӗччекӗн пурнӑҫа та кӗме тытӑннӑ, 330 тӑваткал метр лаптӑклӑ тата 120 вырӑнлӑ культура ҫуртне хута ярас проекта республикӑри адресла инвестици программине кӗртнӗ пулнӑ. Ҫапла вара паянхи кунчченех кану учрежденине купалассипе хӗрӳллӗ, хастар ӗҫӗсем пыраҫҫӗ.
Пӗтӗмӗшлӗ 20 миллион тенке ларакан клуба хута ярас ӗҫе 2013 ҫулта республика хыснинчен 3 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ. Унсӑр пуҫне Кукашни ял тӑрӑхӗн хыснинчен ҫак ӗҫ валли 112 пине яхӑн тенкӗ уйӑрнӑ.
«Чӑваш Ен аграрийӗсем ҫӗрле те ҫӗрулми кӑлараҫҫӗ», — тесе хыпарланине курма тиврӗ тӗнче тетелӗнчи ресурссенчен пӗринче ҫак кунсенче. Мӗн тӑвӑн ӗнтӗ, ҫанталӑкӗ ҫула пӳлсе пычӗ те, ҫак кунсенчи уяр ҫанталӑкпа хресчен ҫӗрле те усӑ курма ӑнтӑлнинчен тӗлӗнмелли ҫук ӗнтӗ. Ара, лартса ӳстерсе, ҫумласа-эмеллесе тӑкаклан-тӑкаклан та кайран хирте хӑвар-ха...
Ял хуҫалӑх предприятийӗсене аслӑ классенче вӗренекенсем, социаллӑ сферӑра тата ытти хӑш-пӗр отрасльте тӑрӑшакансем пулӑшма тухнӑ. Республикӑн аграри ведомстви те айккине пӑрӑнман. Унта ӗҫлекенсем иртнӗ шӑматкун Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи «Смак-Агро» тулли мар яваплӑ обществӑна тухса кайнӑ. Унта вӗсем 12 тонна кишӗр кӑларнӑ.
Авӑнӑн 19-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче Валентина Андреевна Иванова паллӑ журналист тата ҫыравҫӑ хатӗрленӗ «Андриян Николаев: орбиты космические и земные» кӗнеке хӑтлавӗ пулчӗ. Кӗнекене 3000 экземплярпа «Чǎвашсен чаплӑ ҫыннисем — Замечательные люди Чувашии» ярӑмра пичетленӗ. Валентина Андреевна Иванова журналист хӑй вӑхӑтӗнче виҫҫӗмӗш космонавтпа темиҫе хутчен те тӗл пулса калаҫнӑ. Вӑл, Чӑваш радио корреспонденчӗ, радиокӑларӑм валли Андриян Николаев космонавтран чи пӗрремӗш интервью илекенӗ. Хатлавра сумлӑ хӑнасем чылайӑн пухӑннӑччӗ. Залра космонавт ҫинчен ку таранччен пичетленнӗ кӗнекесен куравне те йӗркеленӗччӗ.
Чыслав Андриян Григорьевича халалланӑ хӑтлавран пуҫланчӗ. «Вӗҫ-вӗҫ куккук, вӗҫ куккук, вӑрман хӗрне ҫитиччен...» — чӗрене хумхантарать космонавтӑн юратнӑ юрри, куҫран куҫҫуль кӑларать, кӗҫех космонавт зала кӗрсе кӗнеке авторне тав тӑвассӑн туйӑнать. Вӑрнар районӗнчи Калинино вӑтам шкул ачисем космонавта, космоса халалласа литмонтажпа, сӑвӑ-юрӑпа куракансем умне тухса вӗсем те пултаруллӑ ӳснине кӑтартрӗҫ.
Чӑваш Енӗн транспортпа ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министерствинче хӑвӑрт ҫӳрекен чукун ҫулӑн чарӑнӑвӗсем ӑҫта пуласси пирки сӳтсе явнӑ иккен. Пӗри Шупашкар районӗнчи Мӑналта пулӗ, тепри — Етӗрне районӗнчи Полянки ял ҫумӗнче. Иккӗмӗшне суйланӑ чухне ҫак ял М7 ҫул ҫумӗнче пулнине шута илнӗ пулать.
Ларура транспорт министрӗ чукун ҫул иртме палӑртнӑ ҫӗрсемпе чееленсе усӑ курма пултарасси пирки те асӑннӑ — ку ӗҫе районсен администрацийӗсем ҫирӗп тӗрӗслесе тӑрӗҫ тесе шантарнӑ вӑл.
Аса илтеретпӗр: проекта 2018 ҫул тӗлне пурнӑҫа кӗртесшӗн. Пирӗн республика тӑрӑх вӑл маларах асӑннӑ районсемсӗр пуҫне Муркаш тата Сӗнтӗрвӑрри районӗсемпе иртмелле.
«Чӑваш Ен» ГТРКан журналисчӗ Марина Карягинӑн фильмӗ Ӗпхӳре иртнӗ «Еврази сасси» иккӗмӗш пӗтӗм Раҫҫейри наци вещанин фестивалӗнче гран-при ҫӗнсе илнӗ. Кун ҫинчен телекомпанийӗн сайчӗ хыпарланӑ.
Карягинӑн «Ҫӗр ҫул иртсен. Терентий Дверенин» документлӑ лентине «Телевидени» номинацире чи лайӑххи тесе палӑртнӑ. Ӳкернӗ фильм пӗчӗк пуканесенчен этнографи композицине йӗркелекен чӑваш халӑх ӑсти Терентий Дверенин ҫинчен каласа парать. Лентӑна ӳкернӗ чухне Дверенин 94 ҫулта пулнӑ иккен.
— Мана чи малтанах унӑн ӗҫӗсем мар, вӑл хӑй мӗнлерех ҫын пулни кӑсӑклантарса ячӗ. Мӗнле майпа, мӗне асамлӑхпа вӑл ҫапла авалхи ҫын пек упранса юлнӑ? Вӑл урӑх ӗмӗртен, иртнӗ ӗмӗртен килнӗн туйӑнатччӗ, — каласа парать Марина Карягина.
Кӑҫал «Еврази сассине» Раҫҫейри 70 телерадиокомпанийӗ пуҫтарӑннӑ. Ӑмӑртура этнокультура темипе 300 яхӑн программа хутшӑннӑ пулнӑ. Экспертлӑ жюри виҫӗ кун хушши чи лайӑх фильмсемпе передачӑсене суйланӑ. Фестивалӗн тӗп награди вара Тутарстана кайнӑ, унта ӗнтӗ ҫичӗ наци республики хутшӑнӑвӗпе 55 ҫул хушши эфира «Атӑлпа Урал хушшинче» программа тухса тӑрать.
-0.7 °C